آیا شر و بدی که به انسان می رسد به خواست خداوند است؟

طبق آموزه های قرآنی هر چه از جانب خداوند به انسان می رسد؛ خیر و نیکی است و امور نامناسب و ناگوار خواستگاه عمل و عوامل گوناگون دیگر است.

خداوند کریم، جواد، بخشنده، رئوف و رحیم است و برای بندگان جز خیر، خوبی و امور شادی بخش و پسندیده (حسنه) نمی خواهد. اگر به بندگان شر و بدی، امور ناخوشایند و ناراحت کننده(سیئة) می رسد، نتیجه گناهان و اعمال و اقدامات بد خودشان است. همانطور که در آیات فراوان دیگر هم بیان کرده است:«وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ؛ (۱) هر مصیبتى به شما رسد بخاطر اعمالى است که انجام داده ‏اید، و بسیارى را نیز عفو مى‏ کند!»

این آیه هم در همان راستا و جواب به توهم غلط افراد بی ایمان و سست ایمان است. آیات قبل، توهم غلط آنان را این گونه بیان می کند:

«إِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ یَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَ إِن تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِکَ قُلْ کُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَـؤُلاء الْقَوْمِ لاَ یَکَادُونَ یَفْقَهُونَ حَدِیثًا؛ اگر به آنها [منافقان‏] حسنه (و پیروزى) برسد، می گویند: «این، از ناحیه خداست.» و اگر سیّئة(و شکستى) برسد، می ‏گویند: «این، از ناحیه توست.» بگو: «همه این ها از ناحیه خداست». پس چرا این گروه حاضر نیستند سخنى را درک کنند؟!

در آیه بالا بعد از نقل توهم غلط منافقان سست ایمان که امور خوب و خوشایند را از خدا و امور ناخوشایند و دردآور را از ناحیه پیامبر می شمردند، اولا خطاب را از آن نفهم ها منصرف کرده و متوجه پیامبر نموده و بعد می فرماید که همه امور از خوشایند و ناخوشایند به امر و اراده خدا است. ولی شما هنوز به توحید نرسیده اید و نمی فهمید، بعد می فرماید:
آنچه از پیروزی و موفقیت به شما می رسد، عنایت خدا و یاری اوست که شامل حال شما شده است و آنچه از شکست و مغلوبیت و... به شما می رسد به جهت رفتارهای غلط خود شما است.

طبق این گونه آموزه های قرآنی معلوم می شود که هر چه از سوی خداوند است خیر ونیکی است و امور نامناسب و ناگوار خواستگاه عمل و عوامل گوناگون دیگر است.

نکته دیگر در انتساب خیرات به خدا و شرور و بدی‌ها به مخلوقات این است که بر اساس رویکرد فلسفی و عرفانی، خدا هستی مطلق و نامحدود است و هستی مطلق خیر محض و کمال صرف است. هیچ گونه نقص و محدودیتی در ساحت قدسی او راه ندارد، ولی وجود مخلوقات محدود بوده  و همراه با نقص است و شرور و بدی‌ها از وجودات ناقص و محدود برخیزد، از این رو خاستگاه و مبدأ خیرات وجود حق است و مبدأ شرور وجود ممکنات است.

پی نوشت ها:

۱. شوری (۴۲) آیه ۳۰