آشنایی با هوانیروز ایران

هوانیروز (مخفف هواپیمایی نیروی زمینی) از زیرمجموعه‌های نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که در وظیفه جابه‌جایی و پشتیبانی نیروهای زمینی را به عهده دارد.

تاریخچه

هسته اولیه هوانیروز در سال ۱۳۴۱ پایه گذاری گردید. در این سال ۱۰ نفر از افسران فنی و خلبانی از بین داوطلبان برگزیده و به منظور فراگیری و آموزش به ایالات متحده اعزام شدند. پس از آن تا سال ۱۳۴۲ به ترتیب هر ۴ ماه ۶ نفر برای آموزش اعزام می‌شدند. در آغاز سال ۱۳۴۱ هواپیمایی نیروی زمینی ارتش با شش فروند هواپیمای یک موتوره سسنا 180(U-17)و شش خلبان در شهر اصفهان تشکیل شد. شمار وسایل پرندهٔ این نیرو تا سال ۱۳۴۵ به ۳۰ فروند رسید. پس از آن هوانیروز که یک گردان هوایی بود به یک گردان هواپیمایی و یک گروهان نگهداری تقسیم شد. تا اینکه در سال ۱۳۴۵ ۱۷ فروند هلیکوپتر H-43 نیز به گردان افزوده و در سال ۱۳۴۸ گردان هواپیمایی به هنگ هواپیمایی که محل آن در اصفهان بود تبدیل شد. برای تکمیل و تجهیز آن شماری هلیکوپتر آگوستا- بل ۲۰۵ و ۲۰۶ به ایتالیا سفارش داده شد و همزمان با آن نیروهای مورد نیاز برای گذراندن دوره خلبانی و فنی به آن کشور اعزام شدند. در سال ۱۳۵۰ گروهی از مستشاران آمریکایی به ایران آمدند و پس از بازدید و ارزیابی مناطق گوناگون ایران از دیدگاه موقعیت جغرافیایی وسعت سرزمینی و شرایط اقلیمی تصمیم گرفته شد که هواپیمایی نیروی زمینی به سه گروه رزمی یک گروه پشتیبانی عمومی و یک مرگز آموزش خلبانی و فنی گسترش یابد. در چاچوب اجرای این طرح شماری هلیکوپتر کبرا و بل ۲۱۴ از کشور آمریکا خریداری شد. اندک اندک گروههای کرمانشاه مسجد سلیمان کرمان گروه پشتیبانی عمومی اصفهان و مرکز آموزش(پایگاه وطن پور) به ترتیب در شهرهای یاد شده پایه گذاری گردید.

پس از سال ۱۳۵۰ شمار بسیاری از متخصصان آمریکایی برای آموزشهای نخستین در مرکز آموزش اصفهان و در پایگاههای تکمیل شده همانند کرمانشاه مشغول به کار شدند و تصمیم گرفته شد که گروههای هوانیروز یاد شده به سرعت تشکیل و تا سال ۱۳۵۷ عملیاتی گردد ولی به علل گوناگون تاریخ پایان این طرح برای سال ۱۳۶۰ برنامه ریزی شده بود که با وقوع انقلاب انقلاب اسلامی ایران به فراموشی سپرده شد.

اهداف اولیه هوانیروز

به دنبال اندیشه گسترش هوانیروز و مجهز نمودن هواپیمایی نیروی زمینی به سه گروه رزمی و یک گروه آن با نمونه‌های گوناگون وسایل پرنده در آغاز در سال ۱۳۵۰ بررسیهای لازم انجام شد. نتیجه این بررسیها آن بود که هوانیروز نیروی زمینی بتواند:

• در منطقهٔ هر سپاه دو گردان پیاده را جا به جا کند.
• عملیات یگانهای زمینی را پشتیبانی کند.
• فراهم آوری تدارکات و تخلیه مجروحان را از راه هوا انجام دهد.

برپایهٔ این اندیشه نیروی کنونی هوانیروز به شرح زیر تکمیل گردید:

1. قرارگاه فرماندهی در تهران
2. گروه پشتیبانی عمومی در اصفهان
3. گروه رزمی پشتیبانی شمارهٔ ۱ در کرمانشاه
4. گروه رزمی پشتیبانی مستقیم شمارهٔ ۲ در مسجد سلیمان
5. گروه رزمی پشتیبانی مستقیم شماره ۳ در کرمان
6. گردان هواپیمایی پشتیبانی فرماندهی در تهران
7. یگان پشتیبانی در تهران
8. مرکز آموزش خلبانی و فنی در اصفهان
9. گروهان عملیات و مخابرات در تهران
10. شرکت پنها(شرکت پشتیبانی و نوسازی هلیکوپترهای ایران)وابسته به صنایع دفاع

از ماموریت های کلی این نیرو می توان به هدایت آتش توپخانه و خمپاره،فرماندهی و کنترل،دیده بانی،به تاخیر انداختن تحرک دشمن،تامین حفاظت جناحها در درون میدان نبرد،جابه جایی نیروها و تجهیزات،تخلیهء مجروحان،عملیات ویژه،تصویربرداری هوایی و ..... اشاره کرد.

همچنین ماموریت های تاکتیکی و پشتیبانی هوانیروز عبارتند از: تک هوایی ضد یگانهای دشمن،عملیات هجوم هوایی،عملیات پوششی،شناسایی،پهلوداری،عملیات تاخیری،پشتیبانی آتش،عملیات نفوذی،عملیات ویژه،فراهم آوری تدارکات و تجهیزات و ... .

معرفی برخی تجهیزات هوانیروز:

cessna 180:

نخستین هواپیمای هوانیروز ایران با گنجایش 5 سرنشین ساخت کارخانهء سسنا آمریکا در سال 1342 وارد هوانیروز گردید دارای یک موتور پیستونی قابل استفاده در ماموریتهای رابط قرماندهی شناسایی رله رادیویی امربری کنترل ستونهای نظامی و آموزشی که در حال حاظر از خدمت هوانیروز خارج گردیده.
سریال بندی:
سریال قدیمی=**1-4
سریال جدید=**40-6
احتمالا از 4001-6 شروع و تا 4015-6 تمام میشود.

HH-43B :

نخستین هلیکوپتر هوانیروز که در سال 1345 به تعداد 17 فروند خریداری شد دارای یک موتور توربوشفت توانایی حمل حدود1 10 نفر سرنشین ساخت کارخانهء Kaman ایلات متحده آمریکا قابل استفاده در ماموریتهای ارتباطی گشتی حمل چترباز فرماندهی جست و جو و نجات
سریال بندی:
**5-4
از 501-4 شروع و تا 517-4 تمام میشود
این هلیکوپترها به تدریج تا ورود به خدمت کامل آگوستا بل 205 ها از رده خارج شدند .

Cessna-337M :

در مورد این هواپیما و چگونگی خدمتش در هوانیروز اطلاعات کمی موجود است و معلوم نیست پیش از انقلاب به هوانیروز واگذار شده یا پس از انقلاب
هواپیمایی با دو موتور پیستونی توانایی حمل 4 نفر سرنشین ساخت کارخانه سسنا ایالات متحده که در ماموریتهای رابط فرماندهی شناسایی رله رادیویی کنترل مرزها و کنترل ستونهای نظامی
تعداد 12 فروند از این هواپیما در اختیار هوانیروز قرار داشته است و در حال حاظر همگی از رده خارج شده اند ولی توانایی پرواز دارند.
سریال بندی:
**98-6
از 9801-6 شروع میشود و تا 9812-6 تمام میشود.

Agusta-Bell AB-206A/B :

این هلیکوپتر سبک در سال 1348 خریداری شد ساخت کارخانهء آگوستا ایتالیا(با مجوز کارخانهء بل آمریکا در ایتالیا تولید میشد) دارای یک موتور آلیسون 250-C20 توانایی حمل 4 نفر سرنشین به همراه یک نفر خدمه مورد استفاده در ماموریتهای 1-شناسایی 2-شناسایی مسلح 3-همکاری با نیروهای زمینی و پیاده 4- فرماندهی و کنترل 5-دیده بانی 6-هدایت اتش توپخانه 7-پیغام رسانی 8-آموزش خلبانی هلیکوپتر
به تازگی تعداد بسیار اندکی از آنها توسط هوانیروز به راکتهای 7 تایی 75/2 میلیمتری در دو سوی بدنه مجهز شده اند.
حدود 170 فروند از این هلیکوپتر خریداری شد.
سریال بندی:
**41-2
**42-2
از 4115-2 شروع میشود و تا 4284-2 تمام میشود

Agusta-Bell AB-205A-1 :

این هلیکوپتر نیز به همراه آگوستا بل 206 در سال 1348 به ایتالیا سفارش داده شد این هلیکوپتر ساخت کارخانهء آگوستا (با مجوز کارخانهء بل)در ایتالیا تولید میشد هلیکوپتر ترابری سبک توانایی حمل 11 نفر به همراه دو نفر خدمه دارای یک موتور توربو شفت لایکومینگ T35-L-43 توانایی حمل شش برانکارد قابلیت مجهز شدن به 4 تیربار MG-3 در دو سوی بدنه و راکت اندازهای 7 تایی 75/2 میلیمتری قابلیت استفاده در ماموریتهای 1-عملیات هجومی 2-فرماندهی و کنترل 3-تجسس و نجات 4-تغییر موضع توپخانهء سبک 5-پیاده کردن چترباز در مواقع اضطراری 6-جابه جایی نفرات با تجهیزات 7-فراهم آوری تدارکات 8-تخلیهء مجروحان
این هلیکوپترها طی سالهای اخیر به تدریج از خدمت هوانیروز خارج شدند و تعداد اندکی از آنها به خدمت نیروی انتظامی و نیروی هوایی سپاه در آمدند.
در حال حاظر تخمین زده میشود هنوز 10 فروند از این هلیکوپتر در خدمت هوانیروز باشد.
سریال بندی:
**43-6
*440-6
از 4301-6 شروع میشود و تا 4402-6 ادامه دارد.
تعداد 102 فروند از این هلیکوپتر برای هوانیروز خریداری شد که حدود 10 الی 20 فروند از آنها به سایر نیروها چون ناجا و نهاسا داده شد.

 

Bell-214A:

این هلیکوپتر ملقب به اصفهان به طور اختصاصی و مطابق با آب و هوای ایران برای هوانیروز ساخته شد ساخت کارخانهء بل ایالات متحده دارای یک موتور توربوشفت لایکومینگ توانایی حمل 14سرنشین به همراه 2 نفر خدمه توانایی حمل 6 برانکارد قابلیت تجهیز به جنگ افزارهای توپ 20 میلیمتری غلافهای راکت 19 تایی 75/2 میلیمتری در دو سوی بدنه.قابل استفاده در ماموریتهای:1-عملیات هجومی 2-فرماندهی و کنترل 3-تجسس و نجات 4-تغییر موضع توپخانهء سبک 5-پیاده کردن چترباز 6-جابه جایی نفرات با تجهیزات 7-فراهم آوری تدارکات 8-تخلیهء مجروحان
از این هلیکوپتر 209 فروند به سفارش هوانیروز ایران ساخته شد این هلیکوپتر یکی از پر حادثه ترین هلیکوپترهای ایران است در زمان جنگ 8 ساله سالانه حدود 10 الی 20 فروند از این هلیکوپتر از بین میرفت و حدود 30 الی 40 فروند آسیب جدی میدید پس از جنگ هم سالانه حدود 5 فروند از این هلیکوپتر طی سوانح مختلفی از بین میرفت یا آسیب میدید که خوش بختانه در پنها تعداد بسیاری از این هلیکوپترهای آسیب دیده تا حد 70 درصد تعمیر و به خدمت باز گشت و تعدادی از این هلیکوپترهای تعمیر شده حدود 10 فروند به ناجا و نهاسا واگذار شد.
سریال بندی:
**46-6
**47-6
**48-6
احتمالا از 4651-6 شروع و تا 4859-6 تمام میشود .

AH-1J (Bell-209) Cobra:

نخستین هلیکوپتر دو موتوره کبرا که برای استفاده در سپاه تفنگداران دریایی آمریکا ساخته شد این هلیکوپتر تهاجمی اسب کاری هوانیروز در جنگ 8 ساله بود این هلیکوپتر مجهز به یک توپ 20 میلیمتری گردان در دماغه وقابلیت حمل 8 موشک ضد تانک تاو یا چهار غلاف راکت 7 تایی 75/2 میلیمتری یا دو غلاف راکت 19 تایی 75/2 میلیمتری به همراه دو غلاف 7 تایی.
تعداد 202 فروند از این هلیکوپتر خریداری شد که از این تعداد 62 فروند توانایی حمل موشک تاو را داشتند.
سریال بندی:
(AH-1J (None Tow
**44-3
**45-3
از 4401-3 شروع و تا 4540-3 ادامه داشت از این میان دو فروند با شماره های 4402-3 و 4412-3 به رادار تاو مجهز بودند
(AH-1J (Tow
**45-3
*460-3
از 4541-3 شروع شده و تا 4602-3 ادامه داشت

در حال حاضر حدود 70 فروند کبرا در هوانیروز خدمت میکند که از این تعداد تعداد کمی قابلیت حمل موشک تاو را دارند آن هم در غلافهای دو تایی به علت خستگی بدنه تعداد بسیار زیادی از این هلیکوپتر در جنگ 8 ساله از بین رفت و یا آسیب دید که شمار زیادی از هلیکوپترهای آسیب دیده حدود 40 الی 50 فروند در پنها مورد بازسازی قرار گرفتند که از این تعداد حدود 10 فروند به خدمت نهاسا در آمد که همگی مورد بازسازی و ارتقا قرار گرفته بودند.
در حال حاضر طی پروژه ای به نام 2091 این هلیکوپتر در پنها برای نیروی هوایی سپاه مورد بازسازی و ارتقا قرار گرفت (حدود 10 فروند)که شامل ساخت کانپی جدید با شیشه های تخت و ضد گلوله و مقاوم سازی بدنه و بازسازی نگهدارندهء چرخانهء دم کلیهء این هلیکوپترها توانایی حمل موشک تاو یا طوفان(نمونهء ساخت صنایع دفاع) در غلافهای 4 تایی را دارند زیرا محل نصب این موشکها مورد مقاوم سازی قرار گرفته است.

 

Boeing(Elicotteri meridionali) CH-47C:

این هلیکوپتر بزرگترین هلیکوپتر هوانیروز است دارای دو موتور توربوشقت لایکومینگ توانایی حمل 42 سرنشین(33 نفر نشسته) به همراه دو نفر خدمه محصول کارخانهء Elicotteri meridionali ایتالیا(با مجوز کارخانهء بویینگ در ایتالیا تولید می شد) قابل استفاده در ماموریتهای: 1-جابه جایی توپخانهء سبک و میان وزن 2-جابه جایی تجهیزات 3-فراهم آوری تدارکات 4-جا به جایی اداری 5-تخلیهء مجروحان 6-تخلیهء هواپیماهای سبک و هلیکوپترهای آسیب دیده.تعداد 70 فروند از این هلیکوپتر بین سالهای 1972 و 1976 تحویل هوانیروز ایران شد همچنین قراردادی برای خرید تعداد 50 فروند شینوک دیگر با ایتالیا بسته شده بود که با وقوع انقلاب این قرار داد همچون بسیاری از قراردادهای دیگر توسط رژیم جدید ایران فسخ شد ولی طی درخواست مکرر ایران به ایتالیا پس از انقلاب حدود 11 فروند شینوک دیگر به ایران تحویل داده شد.
تخمین زده شده که از تعداد 81 فروند شینوک 45 فروند باقی مانده که برخی منابع تعداد 20 فروند را اعلام کرده اند.در جنگ 8 ساله ایران و عراق تعداد زیادی شینوک هوانیروز ایران ساقط شد و تعداد زیادی آسیب دید که شماری از آنها در پنها مورد بازسازی قرار گرفتند.تعداد تقریبی 10 فروند از شینوکهای هوانیروز برای برداشتن قطعات اسقاط شده اند.

سریال بندی:
**40-5
**41-5

منابع:

ویکی پدیا،انجمن گنج جنگ